VİYANA - SNmedia.at/Vatandaşlık hakkı, ülkeden ülkeye değişen farklı prensiplere dayanıyor. ABD, Kanada ve Meksika gibi ülkelerde "jus soli" yani toprak hakkı ilkesi geçerli. Bu ilkeye göre, ebeveynlerinin vatandaşlığına bakılmaksızın, ülkede doğan herkes vatandaşlık kazanıyor.
Ancak Avrupa ülkelerinin çoğu "jus sanguinis" yani kan bağı ilkesini benimsiyor. Bu sistemde, çocuğun vatandaşlık hakkı ebeveynlerinin uyruklarına bağlı olarak belirleniyor. Yani, ebeveynlerden en az biri vatandaş olmadıkça, çocuk doğduğu ülkenin vatandaşı olamıyor.
Avrupa’da Şartsız Vatandaşlık Veren Ülkeler Var mı?
Avrupa Parlamentosu tarafından hazırlanan bir rapora göre, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden hiçbiri yabancı ebeveynlerden doğan çocuklara koşulsuz vatandaşlık vermiyor. Ancak bazı ülkeler belirli şartlarla jus soli sistemini uyguluyor.
Koşullu Jus Soli Uygulayan Avrupa Ülkeleri
Bazı Avrupa ülkelerinde vatandaşlık kazanmak için doğum yeterli değil; ebeveynlerin belirli bir süre ülkede yaşamış olması gibi ek kriterler aranıyor. Bu sistemi benimseyen ülkeler şunlardır:
- Belçika
- Almanya
- İrlanda
- Portekiz
- Birleşik Krallık
Bu ülkelerde doğan çocukların vatandaşlık hakkı kazanabilmesi için ebeveynlerin ülkede belirli bir süre ikamet etmiş olması gerekiyor.
Çifte Jus Soli Uygulayan Ülkeler
Bazı Avrupa ülkeleri "çifte jus soli" prensibini benimsemiştir. Bu sistemde, bir ülkede yabancı ebeveynlerden doğan çocuklar, eğer ebeveynlerinden biri de aynı ülkede doğmuşsa otomatik olarak vatandaşlık kazanabiliyor. Bu yöntemi uygulayan ülkeler şunlardır:
- Fransa
- Lüksemburg
- Hollanda
- Portekiz
- İspanya
Belçika ve Yunanistan da çifte jus soli sistemini uygulayan ülkeler arasında yer alıyor, ancak burada bazı ek şartlar bulunuyor.
Avrupa’da Çifte Vatandaşlık Sınırlamaları
Bazı Avrupa ülkeleri, doğum yoluyla kazanılan vatandaşlığı çifte vatandaşlık yasaklarıyla sınırlandırabiliyor. Örneğin, İspanya'da yabancı ebeveynlerden doğan çocuklar, İspanyol vatandaşlığı alabilmek için diğer ülkelerden edindikleri vatandaşlıklardan feragat etmek zorunda kalabiliyor.
Doğuştan Vatandaşlık Konusunda ABD’deki Tartışmalar
ABD’de doğuştan vatandaşlık hakkı 14. Anayasa Değişikliği ile güvence altına alınmıştır. Bu maddeye göre, "ABD topraklarında doğan ve ülkenin yargı yetkisine tabi olan herkes ABD vatandaşıdır."
Donald Trump, bu hakkı kaldırmaya yönelik bir kararname imzalamak istese de mahkemeler bu girişimi anayasaya aykırı bularak engelledi. Uzmanlar, doğuştan vatandaşlık hakkının kaldırılmasının hukuki açıdan oldukça zor ve siyasi olarak da riskli olduğunu belirtiyor.
Sonuç: Avrupa’da Doğuştan Vatandaşlık Şartlara Bağlı
ABD ve Latin Amerika ülkelerinde doğum yoluyla vatandaşlık daha yaygınken, Avrupa ülkelerinde bu hak genellikle ebeveynlerin vatandaşlığı veya ülkede uzun süre yaşama şartına bağlı olarak veriliyor. Avrupa'da şartsız doğum yoluyla vatandaşlık hakkı bulunmazken, bazı ülkeler belirli koşullar altında bu hakkı tanıyor.