Yıla damgasını vuran olayların başında İsrail-Hamas savaşı, Türkiye ve Fas’ta yaşanan deprem felaketleri, Libya’daki sel afeti, Rusya-Ukrayna savaşının çıkmaza girmesi ve Azerbaycan’ın Karabağ’da tümüyle hakimiyeti ele geçirmesi geliyor.
İsrail’in Gazze’deki Hamas hedeflerine yönelik harekatında binlerce sivil hayatını kaybetti.
Derinleşen insani krize karşı uluslararası toplumun çare üretememesi “küresel düzenin egemenleri” hakkında tartışmalar başlattı.
Şimdi 2023 yılında Gazze dışında gündemde yer bulan diğer önemli haber başlıklarını yakın plana alacağız.
İşte 2023 yılına damga vuran olaylar…
TÜRKİYE'DE DEPREM
Son 100 yılın en ölümcül depremlerinden biri 5 Şubat'ı 6 Şubat'a bağlayan gece, Türkiye'nin güneydoğusunda ve Suriye'nin kuzeyinde yaşandı.
7,8 büyüklüğündeki sarsıntıda yaklaşık 6 bini Suriye tarafında olmak üzere en az 56 bin kişi hayatını kaybetti.
Türkiye'de enkaz altında kalan 15 yaşındaki kızının elini bırakmayan babanın çaresizlik fotoğrafı ve Suriye'de göbek bağıyla hala ölü annesine bağlı olan yeni doğmuş bebeğin görüntüsü dünya basınında manşetlere çıktı.
Türkiye özellikle dünyanın dört bir yanından arama ve kurtarma ekiplerinin koşup geldiği, “Yüzyılın Afeti” olarak tanımlanan depremlerin ardından “insanlığın el ele verdiği ülke” görüntüsüyle dünyaya barış ve dayanışma için umut ışığı yakmış oldu.
Yunanistan devlet televizyonu sabah yayınlarına Türkçe ezgilerle ve “geçmiş olsun komşu” anonsuyla başladı. Siyasi iklim Türkiye’nin ilerleyen dönemde Yunanistan ve Mısır’la ilişkilerini yeniden düzenlemesinin önünü açtı.
FAS DEPREMİ
Diğer yandan, Fas'ın Marakeş bölgesi 8 Eylül'de şiddetli bir depremle sarsıldı.
6,8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 3 bin kişi öldü, 5 bin 600'den fazla kişi yaralandı.
LİBYA'DA SEL
Yıla damgasını vuran bir diğer afetse Libya’da yaşandı.
Tarihinin en büyük sel felaketlerinden birini yaşayan Libya’da 11 binin üzerinde kişi hayatını kaybetti.
Ülkenin doğusunu etkileyen fırtınada iki barajın çöktüğü Derne kenti sel afetinin odağı haline geldi.
14 Eylül tarihinde yapılan resmi açıklamada, hayatını yitirenlerin sayısının 18 ila 20 bin arasında olabileceği belirtildi.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI
Rus ordusu, 24 Şubat 2022'de başlayan savaşta 300 bin yedek askerle takviye edilen güçleriyle Ukrayna'nın doğusundaki Donbass bölgesinde yeniden saldırıya geçti.
Moskova Mayıs ayında, Bahmut şehrinin ele geçirildiğini duyurdu.
Kiev Yönetimi Moskova'nın işgal ettiği toprakları geri almak amacıyla Haziran'da karşı saldırı başlattı.
Sadece güney ve doğudaki birkaç köyü geri almayı başardı.
Ukrayna Batı’nın desteğine rağmen ağır bir maliyetle çok az ilerleme kaydetti.
Kasım ayı ortasında ise Kiev Yönetimi, Rus ordusunu güneydeki Herson bölgesinde birkaç kilometre geri püskürttüğünü iddia etti.
Ancak Rusya aralıklarla da olsa Ukrayna’nın başkentini füzelerle vurmayı sürdürdü.
Batı medyasında Ukrayna savaşının çıkmaza girdiği ve ABD’nin Moskova’yla bir anlaşma zemini hazırlaması için Ukrayna lideri Zelenski’ye baskı yapmaya başladığı öne sürüldü.
Bununla birlikte ABD’de Biden Yönetimiyle Cumhuriyetçi Parti arasında Ukrayna’yı destekleme konusunda derin görüş ayrılıkları yaşandı.
WAGNER İSYANI
24 Haziran'da ise dünya Rusya’da ortaya çıkan bir başkaldırıya odaklandı.
Paralı asker grubu Wagner’in isyancı lideri Yevgeny Prigozhin savaşçılarıyla birlikte Moskova'ya doğru yürüyüşe geçti.
Devlet Başkanı Vladimir Putin'in sert duruşu sonrası geri adım atan grubun lideri Prigozhin, birliklerini Belarus’a kaydırdığını duyurdu.
İsyandan 2 ay sonra Yevgeny Prigozhin ve beraberindeki Wagner liderleri Moskova yakınlarındaki bir uçak kazasında öldü.
Şüpheli kazanın ardından Rusya lideri Putin kısa bir baş sağlığı açıklamasında bulundu.
KARABAĞ'A 24 SAATLİK OPERASYON
Azerbaycan yönetimi Eylül ayı başlarında, kendi toprakları üzerinde ayrılıkçı bir terör yapılanmasına “daha fazla müsaade etmeyeceğini” duyurdu.
Karabağ’da 30 yılı aşkın süredir işgal altındaki ayrılıkçı yönetime karşı 19 Eylül’de antiterör operasyonu başlattı.
Ermeniler tarafından işgal edilmiş bölgede “fiili yönetim ilan etmiş yönetici kadro” Ermenistan’dan destek istedi.
Ancak bu desteğin gelmeyeceği anlaşılınca Karabağ’daki ayrılıkçı yönetim 24 saat içinde teslim oldu ve ateşkes sağlandı.
600'e yakın kişinin hayatını kaybettiği operasyonun ardından bölgede yaşayanların çoğunluğu Ermenistan'a geçti.
Ayrılıkçı yönetim daha sonra kendini feshettiğini duyurdu.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 15 Ekim’de Hankendi ve Hocalı'da Azerbaycan bayrağını göndere çekti.
NİJER'DE ASKERİ DARBE
Afrika 2023'te iki askeri darbe yaşandı. Sahel ülkesi Nijer'de ordu 26 Temmuz'da "kötüleşen güvenlik durumunu" gerekçe göstererek yönetime el koydu.
Devrik başkan Mohamed Bazoum o günden itibaren konutunda tecrit altında tutuluyor.
GABON'DA ASKERİ DARBE
Batı Afrika ülkesi Gabon'da ise usulsüzlükler nedeniyle eleştirilen cumhurbaşkanlığı seçiminin hemen ardından 30 Ağustos'ta askeri bir darbeyle Ali Bongo yönetimi sona erdi.
Darbeyle 55 yıllık Bongo iktidarını devirerek yönetimin başına geçen General Brice Oligui Nguema, ülkedeki kurumların daha demokratik olacağı taahhüdünde bulundu.
SUDAN'DA İÇ SAVAŞ
Sudan’da ise iç savaş görüntüsü vardı.
15 Nisan'dan itibaren General Abdel Fattah al-Burhane liderliğindeki ordu ile eski komutan Mohamed Hamdane Daglo'nun paramiliter güçleri arasında devam eden savaş 10 binden fazla insanın ölümüne neden oldu.
AFRİKA'DAN FRANSA'YA RET
Uzun yıllardır Afrika’yı sömüren ve istikrarsızlığın baş aktörü olarak görülen Fransa, artık kıtada istenmeyen adam haline geldi.
Cezayir’den Burkina Faso’ya kadar çok sayıda ülke Fransa’yı ülkelerinden silmek adına kararlar aldı.
Çad Ağustos ayında sınırda izinsiz gezen Fransız askerlerini tutukladı.
Macron Yönetimi gelişmeler karşısında çatışmaya yol açmayacak önlemler alacaklarını ve sorunları diplomasiyle çözmek istediklerini duyurdu.
Nihayet Fransa, 2022'de Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nden sonra 2023'te de diğer iki eski sömürgesi Burkina Faso ve Nijer'den askerlerini çekmek zorunda kaldı.
ABD-ÇİN GERİLİMİ ARTMAYA DEVAM EDİYOR
2023 yılı başlarken ABD-Çin gerilimi azalıyordu. İki ülke lideri Biden ve Xi Bali'deki G-20 zirvesi çerçevesinde olumlu bir görüşme yapmıştı.
Dışişleri Bakanı Antony Blinken iki ülkenin giderek gerginleşen jeopolitik rekabetine "dur demek" için Şubat ayında Pekin'i ziyaret edecekti.
Ancak daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin üzerinde bir Çin gözetleme balonu belirdi.
ABD Hava Kuvvetlerine ait bir F-22 savaş uçağı balonu Güney Carolina açıklarında düşürmeden önce bu gizemli hava aracı bir hafta boyunca ülkenin üzerinde sürüklendi.
Pekin, meteoroloji balonunun “hava durumunu gözlerken” rotasından saptığı konusunda ısrar etti.
ABD ise balonun askeri ve sanayi casusluğu yapmak üzere kullanıldığını savundu. Olay Blinken'in Pekin ziyaretini ertelemesine yol açtı.
Blinken nihayet Haziran’da kendi ifadesiyle "yapıcı" görüşmeler amacıyla Pekin'e gitti.
Bu görüşmeler Washington'un Çin'le ticarete ek kısıtlamalar getirmesini engellemedi.
Aynı şekilde Pekin'in Tayvan'a, Filipinler'e veya Asya'daki Amerikan askeri kuvvetlerine yönelik tacizini durdurmaya yetmedi.
Biden ve Xi, Kasım ayında San Francisco'daki 2023 APEC Liderler Forumu’nda oturum aralarında bir araya geldi.
Görüşmelerde iyi niyet beyanı olarak birkaç küçük anlaşma imzalandı ancak ilişkiler açısından önemli bir ilerleme sağlanamadı.
GÜNEY AMERİKA VE POPÜLİST LİDERLER DÖNEMİ
Arjantin'de 53 yaşındaki ultra liberal ekonomist Javier Milei, 19 Kasım'da devlet başkanlığı seçimlerinde rakibine karşı büyük bir zafer kazandı.
Sıradışı siyasetçi elinde elektrikli testere ile seçim kampanyası yürüttü, kendisinden "aslan" olarak bahsetti, Papa Francis'i "yeryüzündeki kötülüğün temsilcisi" olarak nitelendirdi.
Kürtaj yasasını iptal etmek için referanduma gideceğini söyledi. İnsanların kendi organlarını satmalarına izin verilmesi olasılığını gündeme getirdi.
Aşırı sağcı "anarko-kapitalist" Javier Milei, Arjantin pesosunun dolar ile değiştirilmesi, Merkez Bankası'nın da kaldırılmasını öneriyordu.
Milei’yi ilk kutlayanlar arasında komşu Brezilya’nın aşırı sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro vardı.
Brezilya’da ise, solcu Lula da Silva 11 yıl sonra yeniden devlet başkanlığı koltuğuna oturdu.
Yani iki ülkede şimdi birbirine hayli zıt dünya görüşünde iki lider var.
2023’e damga vuran siyasi olaylardan biri de Ekvador’da yaşandı. Yolsuzluk karşıtı söylemleriyle bilinen Cumhurbaşkanı adayı Fernando Villavicencio, seçimlere iki haftadan az bir süre kala suikaste uğradı.
Başkent Kito'da düzenlediği mitingde silahla vurulan 60 yaşındaki Villavicencio hayatını kaybetti.
Suikati, uyuşturucu çetesi "Los Lobos" üstlendi.
AVRUPA'DA POPÜLİST LİDERLER
Popülist liderler kervanına son olarak katılan isim Hollanda seçimlerini kazanan aşırı sağcı, İslam karşıtı Geert Wilders'ti.
Wilders, ilk sonuçların ardından yaptığı açıklamada “Kuran ve camilerin yasaklanması gibi demokratik olmayan ya da anayasaya aykırı tedbirler almayacağız.” dedi.
Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise Wilders'i ilk kutlayan lider oldu ve "Avrupa’ya değişim rüzgarları geliyor." diye konuştu.
