Temmuz ayında İsrail ve Hizbullah arasındaki karşılıklı saldırılar hız kazandı.
İran'ın nisan ayında İsrail'e hava saldırısı düzenlemesi ve Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin geçen hafta Tahran'da öldürülmesinin ardından yükselen tansiyon savaşın bölgeye yayılabileceği endişelerini de beraberinde getirdi.
Peki büyük bir savaşın patlak vermesi halinde tarafların askeri gücü gidişatı nasıl etkileyebilir?
BBC Urdu'dan Arif Shamim bu soruyu aşağıdaki kaynakları kullanarak ve uzmanlarla konuşarak değerlendirdi, ancak her iki ülkenin de gizli tuttuğu askeri kapasiteleri olabilir.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (IISS), iki ülkenin ordularının askeri gücünü çeşitli resmi ve açık kaynak yöntemlerini kullanarak karşılaştırıyor.
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü gibi çeşitli diğer kuruluşlar da değerlendirmeler yapıyor, ancak verilerini açıklamayan ülkeler için bu değerlendirmelerin doğruluğunu ölçmek daha zor.
Oslo Barış Araştırmaları Enstitüsü'nden (PRIO) Nicholas Marsh'a göre IISS, dünya çapında ülkelerin askeri gücünü değerlendirmede bir ölçüt olarak görülüyor.
Coğrafya
İran, İsrail'den çok daha büyük bir ülke ve nüfusu yaklaşık 89 milyon.
İsrail'in nüfusu ise yaklaşık 10 milyon.
İran'ın asker sayısı da İsrail'in altı katı kadar.
IISS'e göre İran'ın asker sayısı 600 bin, İsrail'inki ise 170 bin.
İsrail ve İran birbirlerine 2.100 kilometre uzakta.
Grafik
Bütçe
IISS, İsrail'in savunmaya İran'dan daha fazla harcama yaptığını ve bunun da olası bir çatışmada önemli bir güç sağladığını söylüyor.
IISS'e göre İran'ın savunma bütçesi 2022 ve 2023 yıllarında yaklaşık 7,4 milyar dolardı.
İsrail'in bütçesi ise bunun iki katından fazla, yaklaşık 19 milyar dolar.
IISS, İsrail'in GSYİH'sine oranla savunma harcamalarının da İran'ın iki katı olduğunu söylüyor.
İran'ın füze kabiliyeti askeri gücünün önemli bir parçasıKAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,İran'ın füzeleri askeri gücünün önemli bir parçası
Uçaklar
IISS verileri İsrail'in savaşa hazır 340 askeri uçağa sahip olduğunu ve bu sayede hassas hava saldırılarında üstünlük sağladığını gösteriyor.
Bu jetler arasında uzun menzilli F-15 uçakları, radardan kaçabilen yüksek teknolojili "hayalet" uçaklar diye nitelendirilen F-35'ler ve hızlı saldırı helikopterleri bulunuyor.
IISS, İran'ın savaş kabiliyetine sahip yaklaşık 320 uçağı olduğunu tahmin ediyor.
Bu jetlerin yaşı 1960'lara kadar uzanıyor. Envanterde F-4'ler, F-5'ler ve F-14'ler de var.
Ancak Nicholas Marsh, bu eski uçaklardan kaç tanesinin gerçekten uçabildiğinin belirsiz olduğunu ve yaptırımlar nedeniyle yedek parça tedarik etmenin son derece zor olacağını söylüyor.
Savaş uçağı ve bir teknisyenKAYNAK,GETTY IMAGES
Fotoğraf altı yazısı,F-14 uçakları 1986 yapımı Top Gun filminde meşhur olmuştu.
Füzeler
Defence Eye editörü Tim Ripley, İsrail'in İran'a öncelikle füzelerle saldırabileceğini söylüyor.
İran'ın füze envanteri Orta Doğu'nun en geniş ve en çeşitlisi olarak kabul ediliyor.
ABD Merkez Komutanlığı'ndan General Kenneth McKenzie 2022 yılında İran'ın "üç binden fazla" balistik füzeye sahip olduğunu söylemişti.
1980-1988 yılları arasındaki Irak-İran savaşının ardından İran, füze sistemleri ve insansız hava araçları envanteri üzerinde kapsamlı çalışmalar yürüttü.
Ülke, kısa ve uzun menzilli füzeler ve insansız hava araçları geliştirdi ve bunların birçoğu yakın zamanda İsrail'e ateşlendi.
Husi isyancıların Suudi Arabistan'ı hedef alan füzelerini inceleyen analistler bunların da İran yapımı olduğunu söylüyor.
CSIS Füze Savunma Projesi'ne göre İsrail de birçok ülkeye füze ihraç ediyor.
Demir Kubbe ve Ok
İsrail'in askeri savunmasının belkemiğini Demir Kubbe ve Ok sistemleri oluşturuyor.
İran 13 Nisan'da İsrail'e 300'den fazla SİHA ve füze ile saldırdığında bu sistemler devreye girdi.
Bu saldırıda İsrail'de önemli bir kayıp olmamasına rağmen Tahran uzaktan vurma kabiliyetini göstermiş oldu.
Füze mühendisi Uzi Rubin, Savunma Bakanlığı'na bağlı İsrail Füze Savunma Örgütü'nün kurucusu ve halen Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı.
BBC'ye verdiği demeçte Demir Kubbe ve uluslararası müttefiklerin bu füze ve insansız hava araçlarının neredeyse tamamını imha ettiğini gördüğünde kendini "güvende" hissettiğini söyledi.
Nicholas Marsh ise durumu şöyle analiz ediyor: "İran kapsamlı bir hedef listesi yayınladı. Bu dikkat dağıtmaya yönelik bir girişim olabilir. Ancak İsrail'in tüm olası hedefleri koruması zor olacaktır... İsrail için önemli olan, ülkeye yaklaşmadan önce kaç tanesini vurabilecekleri olacaktır."
Açık kaynaklardan askeri istihbaratları derleyen küresel şirket Janes'in Orta Doğu Savunma Uzmanı Jeremy Binnie de Lübnan'dan gelebilecek bir saldırı ile ilgili şöyle diyor:
"Demir Kubbe, Lübnan'dan fırlatılan daha kısa menzilli topçu roketleri ve füzelere karşı savunma sağlayan temel sistem olacak, ancak Hizbullah'ın İsrail hava savunmasını en azından geçici olarak durdurabilecek kadar çok sayıda füzeye sahip olduğu tahmin ediliyor."
Gece füze görüntüsüKAYNAK,AMIR COHEN / REUTERS
Fotoğraf altı yazısı,İsrail'in Demir Kubbe füze savunma sistemi, İran tarafından ateşlenen 300'den fazla füze ve insansız hava aracının imha edilmesine yardımcı oldu
Deniz kuvvetleri
IISS raporlarına göre İran'ın yaşlanan donanmasında yaklaşık 220 savaş gemisi bulunurken, İsrail'in 60 civarında gemisi var.
Analistler İran'ın donanmasının bir savaşta mücadele edebilecek kapasitede olmadığını söylüyor.
Analistler İran'ın donanmasının savaşabilecek kapasitede olmadığını söylüyor - IISS raporlarına göre İran'ın yaşlanan donanmasında yaklaşık 220 savaş gemi bulunurken, İsrail'in donanmasında 60 civarında gemi varKAYNAK,IRGC HANDOUT / REUTERS
Fotoğraf altı yazısı,Analistler İran'ın donanmasının savaşabilecek kapasitede olmadığını söylüyor.
Siber saldırılar
İsrail'in savunma sistemi İran'a kıyasla daha gelişmiş bir sistem.
Bu nedenle İsrail ordusuna yönelik bir siber saldırı çok daha etkili olabilir.
İsrail hükümetinin Ulusal Siber Direktörlüğü, son dönemde siber saldırıların yoğunluğnun üç kat arttığını ve "her zamankinden daha fazla" olduğunu söylüyor ve ekliyor: "İran ve Hizbullah arasındaki işbirliği savaş sırasında arttı."
Ulusal Siber Direktörlüğüne göre 7 Ekim saldırıları ile 2023 yılı sonu arasında İsrail'e 3 bin 380 siber saldırı gerçekleşti.
İran da siber saldırılara hedef olabiliyor.
İran Sivil Savunma Teşkilatı Başkanı Tuğgeneral Gholamreza Jalali, İran'ın son parlamento seçimlerinden önceki ay yaklaşık 200 siber saldırıyı engellediğini söyledi.
Aralık ayında İran Petrol Bakanı Javad Owji, bir siber saldırının benzin istasyonlarında ülke çapında kesintiye neden olduğunu duyurmuştu.
Nükleer tehdit
İsrail'in kendi nükleer silahlarına sahip olduğu düşünülüyor ancak resmi olarak bir muğlaklık politikası yürütüyor.
İran'ın nükleer silahlara sahip olduğu düşünülmüyor ve aksi yöndeki suçlamalara rağmen, sivil nükleer programını nükleer silahlı bir devlet olmak için kullanmaya çalıştığı yönündeki iddiaları reddediyor.
İran'ın İsrail'e saldırısının ardından Ölü Deniz kıyısında bulunan bir balistik füzeKAYNAK,REUTERS
Fotoğraf altı yazısı,İran'ın İsrail'e saldırısının ardından Ölü Deniz kıyısında bulunan bir balistik füze
Konvansiyonel savaş olur mu?
Jeremy Binnie, iki ülke arasında geniş çaplı konvansiyonel bir savaş olacağını düşünmüyor.
"Ordu savaşmayacak, donanma savaşmayacak, onlar [İran ve İsrail] birbirlerinden çok uzaktalar."
"Her iki tarafın da diğer tarafın hava savunmasına karşı uzun menzilli saldırı kabiliyetine sahip olduğu bir durum söz konusu.”
Binnie ayrıca İsrail'in savaş halinde Suriye, Ürdün ve Irak gibi egemen ülkelerin hava sahasını ihlal etmesi gerekeceğini hatırlatıyor.
Ancak ekliyor: İsrail, İran içinde gizli operasyonlar yürütebilecek deneyimli bir gizli servise sahip.
Orta Doğu uzmanı Tarık Süleyman BBC Urdu'ya İsrail parlamentosu ve kabinesinde savaş yanlısı üyeler olduğunu ve İsrail başbakanına harekete geçmesi için baskı yaptıkları yorumunu yaptı.
Süleyman, "[Binyamin] Netanyahu kendini siyasi olarak savunmasız bulduğunda hemen İran kartını kullanıyor" dedi.
İsrail’deki İbrani Üniversitesi tarafından Nisan ayında yapılan bir anket, İsrail halkının yaklaşık dörtte üçünün, İsrail'in müttefikleriyle güvenlik ittifakına zarar verecek olması halinde, İran'a misilleme saldırısına karşı olduğunu gösterdi.
Üniversite, 14-15 Nisan'da internet ve telefonla gerçekleştirilen ankette hem Yahudi hem Arap olmak üzere yetişkin İsraillileri temsil eden 1.466 erkek ve kadınla konuşulduğunu söyledi.
Remains of a drone
